KŁODZKIE ZABYTKI

Kaplica pw. św. Marii Magdaleny

Zajmuje północną część budynku dawnego szpitala miejskiego (ul. Łukasińskiego 32), wzniesionego na Przedmieściu Ząbkowickim w l. 1861-61, w miejscu już wcześniej związanym z tą funkcją. Obiekt zaprojektowany na rzucie wydłużonego prostokąta z trzema symetrycznie rozłożonymi, płytkimi ryzalitami od wschodu, nakrywa wielospadowy dach z główną kalenicą ustawioną równolegle do ulicy. Budynek posiada cechy stylu arkadowego (Rundbogenstil), szczególnie popularnego w II poł. XIXw, stanowiącego jedną z odmian historyzmu, nawiązującą do architektury romańskiej i renesansowej. W kompozycji elewacji dominuje symetria i powtarzający się motyw półkolistych łęków. Występują one w arkadowym fryzie, zamykają okna parteru i trzy piaskowcowe portale ulokowane od frontu. Poszczególne kondygnacje wydzielają gzymsy, a część parterową osadzoną na kamiennym cokole wyróżnia dodatkowo boniowanie. Pionową artykulację ścian stanowią gładkie pilastry usytuowane pomiędzy oknami, a na krańcach elewacji rozstawione na szerokość dwóch osi okiennych - ze względu na znajdujące się ponad nimi, niewysokie szczyty. Dwa skrajne pilastry z lewej strony wydzielają front kaplicy. Na osi, pomiędzy nimi, ulokowano najważniejsze elementy wystroju fasady: portal z piaskowca podkreślony tynkową archiwoltą rozpiętą na kamiennych, liściastych wspornikach, a nad nim, osadzony na rzeźbionym wsporniku pilaster z figurą Dobrego Pasterza (na wysokości II piętra). Oś podkreślają jeszcze dwa półkoliście zamknięte, bliźniacze okna witrażowe w profilowanych opaskach i okrągłe okienko w szczycie.

Założone na planie prostokąta jednoprzestrzenne wnętrze świątyni zajmuje całą głębokość budynku, tak że zakrystia mieści się już poza jego obrysem - w niewielkiej, prostokątnej dobudówce. Wnętrze zamyka sklepienie krzyżowe podzielone gurtami na trzy przęsła. Obciążenia płynące ze sklepień i łęków przejmują cztery pary pilastrów ze smukłymi kolumienkami (na kształt średniowiecznych służek), które - podobnie jak pasy ornamentalnych malowideł na sklepieniu - sugerują obecność żeber na styku kolebek. Głowice kolumn zdobią stylizowane, złocone liście oraz motyw płonącego serca. W części zachodniej, nad wejściem do kaplicy ulokowano chór muzyczny z szafą organową (po stronie północnej). Antresolę wspierają trzy półkoliste łęki podparte prostymi kolumnami z głowicami kostkowymi (luźne nawiązanie do architektury romańskiej), a górą zamyka balustrada z motywem arkadek. Dawniej do kaplicy można było wejść bezpośrednio ze szpitala (na poziom przyziemia i antresolę), po zagospodarowaniu budynku na mieszkania socjalne w 2009r. dostępne jest jedynie główne wejście z ul. Łukasińskiego.

W kaplicy jest dość ciemno, stąd duża ilość złoceń na detalach architektonicznych budowli i jej wyposażenia, rzeźbach oraz ramach i partiach tła obrazów. Zachodnie światło wpadające do wnętrza przez dwa bliźniacze okna, wydobywa z mroku najważniejszą - wschodnią ścianę kaplicy. Przy niej - na białej, marmurowej podstawie - stoi ołtarz. Nastawa ołtarzowa to rozbudowana, dwukondygnacjowa kompozycja architektoniczna wokół rzeźby przedstawiającej Chrystusa na krzyżu i Marię Magdalenę klęczącą u jego stóp. W tle wymalowano fragment Jerozolimy (dziś prawie całkowicie nieczytelny ze względu na złuszczenia farby). Dwie złocone woluty ujmują dołem pary żłobkowanych kolumn ze stylizowanymi głowicami korynckimi. Na nich spoczywa belkowanie i półkolisty łęk z trójkątnym tympanonem zamykający niszę z rzeźbą. Na skraju gzymsu siedzą dwa putta. Nad ołtarzem góruje promienista gloria z Okiem Opatrzności, chmurkami i główkami aniołków.

Symetrycznie, po obu stronach ołtarza ulokowano drzwi, które prowadzą do pomieszczeń położonych poza obrębem świątyni - zakrystii po stronie południowej oraz parterowej przybudówki - niegdyś prawdopodobnie powiązanej funkcjonalnie z kaplicą i szpitalem, a obecnie użytkowanej przez gospodarujące na sąsiednim terenie siostry klaryski. Nad drzwiami, na niewielkich gzymsikach stoją obrazy - Św. Józefa (po lewej) i Marii. Pod nimi wymalowano napisy: "In aller Trübsal und Not hilf uns o Jungfrau Maria" (w każdym strapieniu i biedzie pomóż nam Panienko Mario) "Hl. Josef, Nährvater des herrn, hilf uns In der Sterbenstund" (Św. Józefie, opiekunie ludzi, pomóż nam w godzinie śmierci). Przy północnej ścianie stoi skromny boczny ołtarz z obrazem Pana Jezusa, a po przeciwnej stronie, na filarze wisi ambona z wejściem po schodkach z pełną balustradą. Boki korpusu zdobią nisze z płaskorzeźbami przedstawiającymi czterech ewangelistów. Zaplecek ma formę płyciny z napisem "IHS", ujętej górą i po bokach rzeźbioną kotarą. Baldachim nad amboną wieńczy (prawdopodobnie starsza) rzeźba Marii Dziewicy. Wnętrze zdobi ponadto kilka obrazów (wcześniej było ich więcej), pochodzących prawdopodobnie z tego samego okresu co kaplica oraz rzeźby - część z nich zdjęto i wraz z postumentami umieszczono tymczasowo na chórze. W obiekcie zachowała się oryginalna stolarka okienna i drzwiowa oraz elementy kute. Warto zwrócić szczególną uwagę na otoczenie budynku. Przedmieście Ząbkowickie, wydzielone bramami (Brama Ząbkowicka Wewnętrzna i Zewnętrzna - rozebrane w l. 1890 i 1911) i otoczone umocnieniami (m.in. Bateria Ząbkowicka od północy), z unikatowym zespołem XVIIIw. budynków koszarowo - magazynowych (ul. Łukasińskiego 24, 26, 28, 30, ul. Kolejowa 1, 1a), to jeden z najciekawszych obszarów kłodzkiej starówki.

Opracowała: Anna Wachowska